Het was Bert namelijk bekend dat
Nietzsche over dit onderwerp had nagedacht en zijn gedachten daarover had neergelegd
in zijn boek “Also sprach Zarathustra”. Een boek over het proces van de
ontwikkeling van de mens van Übermensch naar kind. Volgens Bert Bokhoven
verhelderend voor mij als ik kennis wil nemen van de achtergronden van de ontwikkeling
van de mens. De kameel is de eerste gestalte van een proces waaruit later een
Ubermensch tevoorschijn zou moeten komen. Die Übermensch laten we maar even
voor wat het is, gezien alle associaties die dit oproept. Maar bepaald
interessant en verhelderend is Nietzsche’s gedachte dat een mens zich
ontwikkelt van een kameel naar een leeuw en vervolgens – merkwaardigerwijs –
naar een kind.
De kameel is degene die alles wat
zwaar is op zich wil nemen en een sterke behoefte heeft aan gewicht. Zijn kracht vraagt dat gewicht ook. Met zijn last trekt hij eenzaam
de woestijn in en wordt leeuw. De leeuw wordt de vijand van zijn meester als
hij zegt ‘ik wil’. De leeuw schept zijn eigen
vrijheid en komt, veelal opstandig en slechts gedeeltelijk los van zijn
verleden. Hieruit moet het kind groeien; een nieuw begin.
De kameel draagt niet alleen de
lasten, maar eigenlijk geniet hij daarbij van de kracht die hij weet op te
brengen. De kameel wil steeds meer te dragen krijgen, om op die manier zijn
eigen kracht verder te ontwikkelen. Maar de kameel wordt in
zijn vroege jeugd ook opgezadeld met, soms bijna ondraaglijke, lasten. De last
die meegegeven wordt vanuit bijvoorbeeld de godsdienstige overtuiging van de
ouders. De last van een straffende God,
de last maar ook het houvast van normen en warden, de last van hoe het
hoort. Het is ook opmerkelijk als mensen
denken schrijven over de lasten die zij als kameel ervaren hebben, dat heel
vaak de vroegere religieuze ervaring een dominante rol speelt. Ook draagt de
kameel bagage met zich mee waar hij in latere levensfasen gemak van heeft. Het
is zaak voor de kameel een goede leidsman te vinden. Iemand die zijn denken
vruchtbaar maakt, tot leven wekt en doet groeien.
Zonder ooit kameel te zijn geweest is
het volgende stadium van de leeuw niet mogelijk. De paradox van het leven is nu
dat dit eerste stadium onvermijdelijk het volgende stadium in zich bergt. De
zwaarst beladen kameel stevent onherroepelijk af op de dorste woestijn: een
plaats waar hij beslist nooit had willen zijn. Maar in de eenzaamste woestijn geschiedt
de tweede gedaanteverwisseling: tot leeuw wordt de geest, vrijheid wil hij
buitmaken en meester zijn in zijn eigen woestijn. De kameel wordt leeuw en
brult tegen de denkbeelden van zijn leermeesters en tegen zoals het hoort. Een
fase waarin de leeuw zijn eigen kracht leert ontdekken en meer zelfstandig in
het leven komt te staan. Hier komt het basisprincipe van het leven volgens
Nietzsche voor het eerst tot uiting: de wil tot macht. In de eenzaamste
woestijn gaat de mens een laatste gevecht aan om het allerzwaarste te
overwinnen: het gevecht met de draak die honderd-en-een dingen beval met een
autoritaire stem: "Jij zult". "Jij zult" staat de geest van
de leeuw in de weg. Een mens komt automatisch terecht in een volgende fase van
het leven, de fase die zegt: "Ik wil". De strijd die ontstaat is
dramatisch, des te dramatischer naarmate de kameel zwaarder beladen is.
Het
is opmerkelijk hoeveel mensen in hun leven gebukt gaan onder opgelegde
lasten. En daar niet van af (kunnen) komen. Voor de voorgaande generatie
waren het de zware opgelegde normen, waarden en strikte regels ten
aanzien van fatsoen en gedrag, Welke opgelegde lasten heeft de huidige
generatie ?
En dan de fase van het kind. Een fase waarin een mens, na eindeloze ervaring en kennis opgedaan te hebben uiteindelijk uitkomt op onafhankelijkheid, een wet voor zichzelf te zijn. Een fase waarin iemand alleen nog verantwoordeng schuldig is aan zichzelf.
In het verlengde daarvan, een prachtig stukje televisie als Erica Terpstra in het programma "Erica op reis" aan de Dalai Lama advies vraagt voor de rest van haar leven. De Dalai Lama antwoordt: "als oude man of vrouw hebben wij genoeg ervaring om met problemen om te gaan, zinvol en met mededogen. Dat een oude dame advies vraagt aan een oude man is dus onzin".
“Word wie je bent”, aldus Nietzsche. En wees gelukkig als je kunt zijn wie je bent, voeg ik er dan zelf maar aan toe. Be yourself and be that perfectly.
En dan de fase van het kind. Een fase waarin een mens, na eindeloze ervaring en kennis opgedaan te hebben uiteindelijk uitkomt op onafhankelijkheid, een wet voor zichzelf te zijn. Een fase waarin iemand alleen nog verantwoordeng schuldig is aan zichzelf.
In het verlengde daarvan, een prachtig stukje televisie als Erica Terpstra in het programma "Erica op reis" aan de Dalai Lama advies vraagt voor de rest van haar leven. De Dalai Lama antwoordt: "als oude man of vrouw hebben wij genoeg ervaring om met problemen om te gaan, zinvol en met mededogen. Dat een oude dame advies vraagt aan een oude man is dus onzin".
“Word wie je bent”, aldus Nietzsche. En wees gelukkig als je kunt zijn wie je bent, voeg ik er dan zelf maar aan toe. Be yourself and be that perfectly.
Illustratief
voor de bescheidenheid van Bert Bokhoven was het feit dat Bert verder niets had
toe toevoegen. Zijn simpele verwijzing naar het gedachtegoed van collega
Nietzsche was voldoende om mij te doen begrijpen. Complexie materie met enkele opmerkingen
terugbrengen naar een hanteerbare eenvoud. Bert ten voeten uit.
Peter
Tersteeg
